Istražno bušenje

Jedna od važnih indirektnih metoda ispitivanja karsta je metoda istražnog bušenja. Ova metoda se najčešće koristi za ispitivanje dubljih delova karstnih terena. Međutim, podaci dobijeni istražnim bušenjem, odnose se samo na uski prostor oko same bušotine, što je u nehomogenoj, anizotropnoj sredini kakva je karst, često problem. Poznati su primeri da se geološki profili sastavljeni na osnovu jezgara bušotine koje su udaljene svega par metara jedna od druge, mogu bitno razlikovati. Metoda može biti primenjena u početnoj fazi istraživanja, ali s obzirom na visoke troškove, češđe se izvodi nakon osnovnih istraživanja u završnoj fazi kada se projektuju i izvode istražno-eksploatacioni bunari. U karstu, metodom istražnog bušenja se najčešće istražuju širi lokaliteti na kojima dolazi do koncentrisanog pražnjenja karstne izdani, ali i ponorske i estavelske zone. Pogodne lokacije za pozicioniranje bušotine se određuju na osnovu elemenata razlomne tektonike, litološkog sastava i primenom drugih metoda (npr. daljinska detekcija, geofizika).

 

  • Fotografija gore: Bušaća i servis garnitura DANDO za udarno-rotaciono bušenje, u toku izrade bušotine u severnom Iraku. (foto Z. Stevanović)
  • Šema dole: Prikaz profila i open hole konstrukcije bunara u severnom Iraku u krednim krečnjacima (Stevanović & Iurkiewicz, 2004 )

Sa tehničkog aspekta, istražno bušenje u karstu je najbolje izvoditi rotacionom metodom sa konstantnim jezgrovanjem, bez glinene isplake (tj. samo sa čistom vodom), uz završni prečnik koji ne treba da bude manji od 86 mm. Pored rotacione metode, bušenje bunara se poželjno izvodi primenom udarne metode, čije se prednosti ogledaju u bržem radu i preciznom lociranju položaja nivoa podzemnih voda. Takođe, posebna pažnja treba biti usmerena na propadanje pribora u kavernama, gde je potrebno izvršiti i video snimanja karstnog kanala. Upotreba ovih sistema se odnosi pre svega na determinaciju gabarita kanala i pravce njegovih pružanja, kao i na karakteristike sredine (vidljivost, temperatura, strujanje vode itd.) Po završetku istražnog bušenja, a pre pretvaranja bušotine u istražno-eksploatacioni bunar, vrši se geofizički karotaž bušotine. Primenom geofizičkog karotaža dobijaju se veoma korisne informacije o fizičkim karakteristikama stena duž bušotine (Milanović P,1979), kao što su: litološki sastav, vodopropustljivost, temperatura stene i vode, pravac i brzina podzemnog toka i sl. Pri karotažnim istraživanjima u karstu, najčešće metode koje se primenjuju su: rezistivimetrija (merenje električne otpornosti vode u bušotini), kaliper (određivanje promene prečnika, mesta i veličine kaverne), gama-gama radioaktivni karotaž (određivanje gustine i poroznosti karstifikovanih stena), kao i karotaž temperature (Anđelković, 1976).

Literatura:

  1. Anđelković D., 1976: Geofizika na karstu, Beograd, Zavod za geološka, hidrogeološka, geofizička i geotehnička istraživanja – Geofizički institut
  2. Milanović P., 1979: Hidrogeologija karsta i metode istraživanja, Trebinje HE ‘Trebišnjica’, Institut za korišćenje i zaštitu voda na kršu
  3. Stevanović Z., Iurkiewicz A, 2004: Hydrogeology of Northern Iraq, Vol. 2. General hydrogeology and aquifer systems, Spec. Edition TCES, FAO / UN, pp. 1-175, Rome