Monitoring
- Fotografija levo: Monitoring izdašnosti termalnih voda kod Krupajskog vrela (foto Z. Stevanović)
- Šema desno: Položaj Beljaničkog masiva sa položajem hidrogeoloških pojava, monitoring mreže i privilegovanih pravaca cirkulacije podzemnih voda (Milanović 2010, Stevanović et al., 2012)
Kod monitoringa karstne izdani neophodno je definisati broj i lokacije osmatračkih punktova. Na postojećim izvorištima neophodno je vršiti osmatranja ispumpanih količina vode i pratiti sanitarnu ispravnost vode. Osnovni principi u monitoringu karstnih izdanskih voda su stacionarna merenja izdašnosti i određenih fizičko-hemijskih karakteristika vrela.
Monitoring treba da omogući pouzdanu ocenu uticaja na podzemne vode. Sprovodi se kao nadzorni (kada je kvalitet vode zadovoljavajući) i kao operativni (kada ima problema sa kvalitetom ili nadeksploatacijom). U slučaju nadzornog monitoringa prati se nekoliko komponenti (sadržaj kiseonika, pH vrednost, elektroprovodljivost, NO3 i NH3). Operativni monitoring se sprovodi češće od nadzornog (najmanje jednom godišnje) i u slučaju da je kvalitet voda ugrožen, prate se parametri koji to stanje uslovljavaju (Stevanović 2011).
Karstne izdani neretko imaju komplikovane hidrogeološke uslove, što za posledicu ima da prilikom različitih nivoa (saturisanosti kanala) menjaju kvalitativne karakteristike voda (pH vrednost, temperatura, kiseonik, koncentracija hidrokarbonata i elektroprovodljivost). Podaci fizičko-hemijskih analiza mogu uputiti i na promene kvaliteta izdanskih voda u toku malih i velikih voda, a i izvore prihranjivanja iz drugih izdani (Milanović et al, 2010, 2013, Stevanović et al. 2011).
- Fotografije: Merenja na vrelima Krupac kod Pirota (levo) i vrelu Mlave (desno) u sklopu projekta CCWaterS (Stevanović et al. 2012)
- Fotografija: Komparativni dijagram parametara klvaliteta i kvantiteta voda vrela Krupac i Kavak kod Pirota (Vasić at al. in press)
Literatura:
- Milanović S., Stevanović Z., Vasić LJ., (2010): Monitoring podzemnih voda Beljaničkog masiva u funkciji formiranja modela karstnog sistema, Vodoprivreda, 246-248 (2010/4-6), pp. 199-212
- Milanović S., Stevanović Z., Vasić Lj., Ristić-Vakanjac V., (2013): 3D Modeling and monitoring of karst system as a base for its evaluation and utilization – A case study from eastern Serbia, Environmental Earth Science, DOI 10.1007/512665-013-2591-9
- Stevanović Z (2010): Regulacija karstne izdani u okviru regionalnog vodoprivrednog sistema „Bogovina“, Univerzitet u Beogradu, Rudarsko-geološki fakultet, Departman za hidrogeologiju, Beograd
- Stevanović Z (2011): Menadžment podzemnih vodnih resursa, univerzitetski udžbenik, Univerzitet u Beogradu, Rudarsko-geološki fakultet, Departman za hidrogeologiju, Beograd
- Stevanović Z., Ristić-Vakanjac V., Milanović S., Vasić Lj., Petrović B., (2011): Značaj monitoringa podzemnih voda u karstu Srbije, Zbornik sa 7. Simpozijuma o zaštiti karsta, ASAK, pp. 21-28, Beograd
- Stevanovic Z.,Ristić Vakanjac V., Milanović S. (2012): Climate changes and impacts on water supply, Monograph, FMG, Belgrade, pp. 556
- Vasić Lj. Stevanović Z., Milanović S., Petrović B. (in press) Attenuation of bacteriological contaminants in karstic siphons and relative barrier purifiers – case examples from Carpathian karst in Serbia, ISAK Conference 2014, Malaga